อร่อยอาหารถิ่น กินแบบคนจันท์

             “จันทบุรี” จังหวัดชายทะเลตะวันออกในฝันของใครหลายคน เพราะเป็นดินแดนที่รุ่มรวยด้วยอาหาร วิถีชีวิต และวัฒนธรรม เสน่ห์อาหารเมืองจันท์เกิดจากความหลากหลายของวัตถุดิบและเครื่องปรุง ทำให้แต่ละเมนูมีเอกลักษณ์เฉพาะ แค่ฟังชื่อก็น้ำลายสอ ไม่อาจรีรอต้องตามไปชิมให้ถึงถิ่นถึงที่ ทั้งก๋วยเตี๋ยวหมูเลียง ก๋วยเตี๋ยวกั้ง น้ำพริกระกำกุ้งสด ข้าวระกำขยำปู มัสมั่นไก่ทุเรียน ยำมังคุด ฯลฯ ที่นี่คือสวรรค์ของนักชิมโดยแท้

ค้นหาอาหารถิ่น กินเช้าจรดเย็น

            ถ้าอยากรู้จักคนจันท์อย่างแท้จริง ก็ต้องลองลิ้มอาหารถิ่นสักครั้ง แต่ละเมนูล้วนสะท้อนวิถีชีวิต วิถีคิด วัฒนธรรม และวัตถุดิบตามธรรมชาติรอบกาย อย่าง “แกงหมูชะมวง” อาหารเชิดหน้าชูตาคนจันท์ ที่นิยมกินกันทั้งในยามปกติและมีงานบวช งานแต่ง ด้วยรสชาติเปรี้ยวกำลังดีของใบชะมวง ตามด้วยรสหวาน เค็ม กินกับข้าวสวยร้อนๆ อร่อยเหลือล้น นิยมใช้สันคอหมูหรือหมูติดมันแกง แต่เมืองจันท์มีดีมากกว่าแกงหมูชะมวง เพราะมีอาหารอร่อยให้ชิมตั้งแต่เช้าจรดค่ำ

มื้อเช้าชาวบ้านนิยมกิน “ปาท่องโก๋จิ้มน้ำจิ้ม” และ “ข้าวเกรียบอ่อน” สำหรับปาท่องโก๋จิ้มน้ำจิ้ม แนะนำปาท่องโก๋สะพานขาว และเจ้าที่อยู่ใกล้วงเวียนตลาดน้ำพุ ขายแต่เช้าตรู่ เนื้อแป้งกรอบนอกนุ่มใน มีตัวใหญ่ตัวเล็ก เวลากินต้องจิ้มน้ำจิ้มใสรสเปรี้ยวอมหวานช่วยเพิ่มรส คู่กับชากาแฟร้อนๆ ส่วนข้าวเกรียบอ่อนได้รับอิทธิพลจากชาวเวียดนาม เป็นอาหารกินเล่นอิ่มอร่อย ด้วยแผ่นแป้งเนื้อนุ่มม้วนเป็นคำๆ ราดน้ำจิ้มใสเนื้อสัมผัสบางเบารสเปรี้ยวอมหวาน ทำให้เนื้อข้าวเกรียบอ่อนสีขาวดูมีชีวิตชีวา กินเพลิน

เมนูเส้น แค่เห็นก็น้ำลายสอ

ช่วงกลางวันถึงเวลาของอาหารหนักท้องมากขึ้น เป็นคิวเมนูเส้นที่ผสมผสานวัฒนธรรมไทย-จีน อย่าง “เส้นจันท์ผัดปู” เด่นตรงที่การใช้เส้นจันท์เหนียวนุ่ม ผัดน้ำซอสปรุงรส (ชาวบ้านเรียก น้ำพริก, น้ำปรุง) รสหวานอมเปรี้ยว เพราะในซอสมีน้ำมะขามเปียก น้ำตาลอ้อย หัวหอม พริก และเกลือ ผัดคลุกเคล้าจนซอสซึมซาบเข้าเส้นดีแล้ว จึงนำปูกะตอยตัวเล็กพอดีคำทอดกรอบลงไปผัดด้วย อีกเมนูพิเศษคือ “ก๋วยเตี๋ยวผัดน้ำกุ้ง” หน้าตาคล้ายผัดไทย แต่ใส่น้ำหัวกุ้งลงไปปรุงรสแทนน้ำมะขามเปียก

            ตามไปกิน “ก๋วยเตี๋ยวหมูเลียง” Signature เมืองจันท์ คำว่า “เลียง” หมายถึงการทำอาหารที่ต้องโขลกกับครก สำหรับเมนูนี้คือการนำสมุนไพรสดโขลกเพื่อต้มน้ำซุปหอมหวาน โดยมี “เร่ว” สมุนไพรตระกูลขิง-ข่าเป็นตัวชูโรง เสริมด้วยน้ำตาลอ้อย ข่า ตะไคร้ ใบมะกรูด รากผักชี สับปะรดหวาน เกลือ น้ำปลา น้ำตาล ซีอิ๊วขาว เต้าหู้ยี้ ฯลฯ แนะนำ ๒ เจ้าคือ ก๋วยเตี๋ยวหมูเลียงพระยาตรัง และร้านก๋วยเตี๋ยวหมูเลียงเจ๊หน่อย ถ้ากระเพาะยังมีที่เหลือต้องต่อด้วย “ก๋วยเตี๋ยวกั้งเจ๊อี๊ด” อยู่ใกล้ร้านก๋วยเตี๋ยวหมูเลียงเจ๊หน่อย เปิดมากว่า ๔๐ ปี เด่นที่ต้มยำทะเลรวมเจ้าสมุทร ที่โปะหน้ามาด้วยกั้งทั้งตัว ก้ามปูเนื้อแน่นๆ รสจัดจ้านถึงใจ

ลิ้มรสอาหารถิ่น ตามกินร้านดัง

มื้อเย็นในตัวเมืองจันท์ต้องไปชิมอาหารพื้นบ้านแท้ๆ ที่ “ร้านจันทรโภชนา” (มี ๒ สาขาคือ สาขาเบญจมราชูทิศ-สาขา ๑, สาขาถนนมหาราช-สาขา ๒) เปิดมากว่า ๕๐ ปี พระเอกของร้าน เช่น “แกงหมูชะมวง” รสชาติกลมกล่อม ถัดมาคือ “กระวานผัดฉ่าไก่” และ “เร่วหอมผัดฉ่าไก่” นำสมุนไพรท้องถิ่นมาเพิ่มความหอม จัดจ้าน “ถั่วฝักยาวผัดกะปิ” ใช้กะปิจันท์ชั้นดีผัดถั่วฝักยาวและใส่กุ้งแห้งอย่างดี “สะลอมาจู” หรือ “แกงส้มญวน เป็นอาหารกัมพูชาที่มีความหมายว่า “ต้มเปรี้ยว” ความเด่นอยู่ที่น้ำซุปซดคล่องคอหอมชื่นใจ มีรสเปรี้ยว หวาน และเค็มนิดๆ ละมุน ในน้ำซุปมีมะเขือเทศ สับปะรด และเนื้อปลากะพง นอกจากนี้ยังมีส้มตำทุเรียน มัสมั่นไก่ทุเรียน และยำมังคุด แสนอร่อย

กินย่านเก่า เล่าเรื่องอดีต

ชุมชนที่มีชื่อเสียงที่สุดในตัวเมืองจันท์คือ “ชุมชนริมน้ำจันทบูร” ซึ่งรวม ๓ ชุมชน อายุ ๓๐๐ ปี บริเวณริมน้ำเข้าด้วยกัน ทั้งชุมชนท่าหลวง ชุมชนตลาดกลาง และชุมชนตลาดล่าง โดยมีชาวจีน ชาวญวน และชาวไทยอยู่ร่วมกัน นอกจากอาคารเก่าที่มีสถาปัตยกรรมยุโรปยุคโคโลเนียลแล้ว ที่นี่ยังมีวิถีชุมชนคนริมน้ำจันทบูรให้สัมผัส ส่วนคนที่หลงใหลอาหารอร่อยก็มีหลายสิบเมนู อาทิ ก๋วยเตี๋ยวกั้งเจ๊อี๊ด กวยจั๊บป้าไหม ขนมไข่ป้าไต๋ ขนมโก๋ญวน ขนมเทียนแก้วลุงจุ่น ไอศกรีมจรวด และขนมปังในตำนานร้านจันทบุรีเบเกอรี เป็นต้น เดินเที่ยวแป๊บเดียว อิ่มถึงขนาดร้องขอชีวิตกันเลย

หากมาเยือนเมืองจันท์วันเสาร์-อาทิตย์พอดี ก็จะได้สัมผัส “ชุมชนขนมแปลกริมคลองหนองบัว” ซึ่งอยู่ห่างตัวเมืองจันท์ไปแค่ ๑๐ กิโลเมตร ลำคลองหนองบัวเป็นเส้นทางล่องเรือค้าขายมาแต่โบราณ ชาวจีนจึงเป็นคนกลุ่มแรกๆ ที่โล้สำเภาเข้ามาตั้งรกราก พร้อมนำวัฒนธรรมอาหารติดตัวมาด้วย ปัจจุบันชุมชนยังอนุรักษ์เรือนไม้เก่าไว้เพื่ออยู่อาศัยและท่องเที่ยว เปิดขายขนมแปลกๆ เรียงรายอยู่บนแผงสองฝั่งถนน ไม่ว่าจะเป็นขนมควยลิง ขนมติดคอ ขนมแดกงา ขนมล่าเตียงสูตรสมัยรัชกาลที่ ๒ ขนมลืมกลืน ตังเมน้ำอ้อย ขนมพระพาย ขนมยี่ป้า น้ำเยี่ยววัว (น้ำตาลอ้อยเคี่ยวจนใส) และอีกสารพัด

ชองคิชฌกูฏ อาหารจากพงไพร

ออกจากตัวเมืองจันท์ เดินทางตามล่าหาอาหารอร่อยขึ้นไปทางเหนือสู่อำเภอคิชฌกูฏ ที่มีเทือกเขาคิชฌกูฏทอดยาวห่มคลุมด้วยพงไพรแน่นทึบ มีสวนผักออร์แกนิกและสวนเครื่องเทศนานาชนิด บริเวณนี้มี “ชาวชอง” เป็นชนพื้นเมืองดั้งเดิมจากเขมร อพยพเข้ามาอยู่ในจันทบุรีเป็นกลุ่มแรกๆ พวกเขาช่ำชองการอยู่กับป่า จึงรู้ลึกในการเลือกวัตถุดิบธรรมชาติมารังสรรค์อาหารที่มีเอกลักษณ์ โดยเฉพาะชุมชนชาวชองบ้านคลองพลูและบ้านตะเคียนทอง ยังคงอนุรักษ์อาหารพื้นถิ่นอย่าง “แกงหมูมันเทศ” น้ำแกงข้นด้วยเร่วหอม ขมิ้น ข่า ตะไคร้ ลูกมะกรูด ใบกระเสิม (ผักแผ้ว) ดอกกะเพรา ผักชีฝรั่ง กะทิ ฯลฯ “ยำไก่ฉีก” ที่หลากหลายด้วยเครื่องยำ ทั้งใบผักชี ใบมะกอก ใบกำจัด ไม่บีบมะนาว แต่ใส่ใบมะม่วงสับลงไปแทน จึงเปรี้ยวนวล นอกจากนี้ยังมีแกงผักปีกา แกงยอดหวายขม น้ำพริกดอกบอน ฯลฯ ล้างปากด้วยขนมหวานชาวชอง “หวานข้าวโพด” หน้าตาคล้ายแกงบวดข้าวโพด น้ำกะทิหอมนวล หวานอ่อนๆ และเนื้อข้าวโพดนุ่มแทบไม่ต้องเคี้ยว

มนต์เสน่ห์รสทะเลจันท์

เขยิบเส้นทางตามหาความอร่อยจากป่าเขาคิชฌกูฏลงมาถึงที่ราบลุ่มชายฝั่งทะเลทอดยาว สัมผัสชุมชนประมงน่ารักๆ แห่งแรกแวะที่ “ชุมชนบางสระเก้า” ตั้งรกรากอยู่ริมแม่น้ำจันทบุรีมาหลายชั่วอายุคน เด่นด้วยการอนุรักษ์ป่าชายเลน และอาหารถิ่นจากวัตถุดิบ ๓ น้ำ จืด กร่อย เค็ม มารังสรรค์ความอร่อยชื่อสุดแปลก “เมี่ยงปลาเงี่ยนราดน้ำจิ้มถั่ว” คำว่า “ปลาเงี่ยน” ไม่ใช่ชื่อปลา แต่มีที่มาว่าอาหารชนิดนี้อร่อยมากจนหยุดกินไม่ได้ เนื้อปลาที่ใช้คือปลาอะไรก็ได้ ทั้งปลากะพง  ปลากระบอก ปลาเห็ดโคน ปลาน้ำดอกไม้ อีกเมนูขึ้นชื่อคือ “แกงเป็ดกะลามะพร้าวอ่อน” สูตรโบราณ ใช้เนื้อเป็ดไข่หรือเป็ดกากี ที่ให้รสสัมผัสแน่นเหนียวเคี้ยวอร่อย แกงกับกะลามะพร้าวอ่อนกรุบกรอบ ตัดรสเครื่องแกงเข้มข้น ตามมาด้วย “หอยพอกย่าง” เป็นหอยสองฝาตัวใหญ่เนื้ออวบ หาได้ในดินเลนตามป่าโกงกาง ย่างสดๆ บนเต่าถ่านหอมฉุย จิ้มน้ำจิ้มซีฟู้ด อร่อยสุดจี๊ด

            ก่อนกลับบ้านใครที่ชื่นชอบหอยนางรมเป็นชีวิตจิตใจ ห้ามพลาด “ฟาร์มหอยนางรม ป้าหลุยลุงทม” ที่เป็นแพกลางน้ำอยู่ใกล้ชุมชนชายฝั่งท่าแฉลบ ตำบลบางกะจะ อำเภอเมืองจันทบุรี ล่องเรือจากฝั่งไปแค่ไม่กี่อึดใจก็ถึงแพกลางน้ำที่รับแขกได้ ๒๐-๓๐ คน ล้อมรอบด้วยฟาร์มหอยนางรมผูกหลักไม้ไว้ในน้ำ  กิจกรรมสนุกๆ ก่อนชิมหอยนางรมยักษ์ขนาดเท่าฝ่ามือ คือการทดลองทำ “อีเป๊ะ” เป็นแผ่นปูนกลมๆ เล็กๆ ห้อยเรียงอยู่บนเชือก สำหรับหย่อนลงน้ำให้ลูกหอยเกาะเพื่อเติบโต หอยนางรมพันธุ์ฝาจีบเป็นชนิดเฉพาะถิ่นของที่นี่ เลี้ยง ๒ ปีเต็มจึงโต วิธีกินให้อร่อยคือการเปิดฝากินสดคู่กับยอดกระถินอ่อน พริก หอมแดงเจียว บีบมะนาวหรือเหยาะน้ำจิ้มซีฟู้ดลงไปนิด หอยางรมยักษ์เนื้อนุ่มหวานละลายในปาก กินกี่ตัวก็ได้แบบบุฟเฟ่ต์ คุ้มยิ่งกว่าคุ้ม

            เที่ยวเมืองจันท์อิ่มเอมหัวใจและอิ่มท้องจริงๆ เพราะ “จันทบุรีเที่ยวได้ทั้งปี มีดีมากกว่าผลไม้” นำมาซึ่งความสุขให้ทุกคนที่ไปเยือน บอกเลยว่าตะลุยกินถิ่นเมืองจันท์ครั้งเดียวคงไม่ทั่ว ต้องหาเวลากลับไปซ้ำให้อิ่มหนำทั้งคาวหวานเลย