ส.ค.ส. ส่งความสุข บัตรอวยพรที่มีมาแต่ก่อนกาล

สำหรับในเมืองไทย ส.ค.ส. ที่เก่าแก่สุดเริ่มมีขึ้นเมื่อ ๑๕๖ ปีก่อน ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งเป็นยุคที่ไทยได้มีการติดต่อกับต่างประเทศอย่างกว้างขวาง ตามความที่ปรากฏอยู่ในหนังสือพิมพ์ เดอะ บางกอก รีคอร์ดเดอร์ ของหมอบรัดเลย์ ฉบับที่วันที่ ๑๒ มกราคม พ.ศ. ๒๔๐๙ พระองค์ได้พระราชทานส.ค.ส. แด่คณะทูตานุทูต ข้าราชบริพาร และมิตรสหายชาวต่างประเทศ เนื่องในวันขึ้นปีใหม่สากล วันจันทร์ที่ ๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๐๙

ธวัชชัย ตั้งศิริวานิช ผู้ได้ค้นพบส.ค.ส.ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานแก่หลวงวิสูตรสาครดิษฐ์ (กัปตัน จอห์น บุช ซึ่งทำหน้าที่กำกับดูแลกรมเจ้าท่า) เขียนไว้ในบทความ “ส.ค.ส. ฉบับที่แรกของสยาม”* ว่า

            “ส.ค.ส. ฉบับที่นี้ไม่เป็นรูปแบบบัตรอวยพรพร้อมลวดลายวิจิตรอย่างเช่นในปัจจุบัน แต่เป็นกระดาษสมุดฝรั่งสีครีมพับครึ่ง ไม่ต่างจากกระดาษจดหมายทั่วไป ส.ค.ส. ฉบับที่นี้ เมื่อคลี่ออกมาจะมีขนาดความกว้าง ๑๘ เซนติเมตร ยาว ๒๓ เซนติเมตร ซองมีขนาดความกว้าง ๘.๑ เซนติเมตร ยาว ๑๓.๙ เซนติเมตร พระราชสาสน์อวยพรมีความยาวทั้งสิ้น ๔ หน้า และที่สำคัญอย่างยิ่งคือ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าฯ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานลายเซ็นพระนามลงบน ส.ค.ส. ฉบับที่นี้ด้วย”

จากนั้นมา ส.ค.ส. ก็เริ่มเป็นที่นิยมในหมู่ชาวไทย และพอถึงรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ก็เกิดมีคำว่า ส.ค.ส. ซึ่งย่อมาจาก “ส่งความสุข” ขึ้น

บัตรส่งความสุขของไทยในระยะแรกนั้น มีขนาดเล็กเท่านามบัตร ปรากฏเฉพาะชื่อผู้ส่ง ตำแหน่ง และปี พ.ศ. เท่านั้น ยุคต่อมาจึงมีขนาดใหญ่ขึ้นเท่าโปสการ์ด หรือไม่ก็ใหญ่กว่า มักเป็นภาพวาดสีน้ำ รูปดอกไม้ ผลไม้ และสัตว์ ส่วนคำอวยพร มีทั้งเป็นร้อยแก้ว ร้อยกรอง และมีการใช้คำว่า “ถ.ค.ส.” เพื่อ “ถวายความสุข” แด่พระมหากษัตริย์

บัตรส่งความสุขที่นับว่าพิเศษและมีความหมายยิ่งสำหรับชาวไทย เริ่มขึ้นเมื่อธันวาคม พ.ศ. ๒๕๒๙ เมื่อพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ได้ทรงออกแบบบัตรส่งความสุขด้วยพระองค์เอง พระราชทานสำหรับปีใหม่ พ.ศ. ๒๕๓๐ ให้แก่เจ้าหน้าที่ผู้ถวายงานรับใช้ใต้เบื้องพระยุคลบาท

ส.ค.ส. นี้มีใจความว่า…

ถึงเจ้าหน้าที่ และสมาชิกผู้เกี่ยวข้อง กส.๙ ขอขอบใจทุกคน และถือโอกาสอวยพรปีใหม่ ด้วยคำต่างๆ ให้พิจารณา ดังต่อไปนี้

เห็นตรง      พูดไพเราะ   จิตมั่นคง

หมั่นเพียร   งานสุจริต   คิดดี

แจ้งสว่าง   สวยงาม   สงบร่มเย็น

เป็นทางขจัดทุกข์โศก บรรลุความสุขความเจริญ

กส.๙ ปรุง ๓๑๑๔๓๐ ธ.ค. ๒๕๒๙