ธุงใย บันไดสวรรค์

            นี่คือคติความเชื่อในลัทธิถือผี ซึ่งมีทั้งผีดี อย่างผีแถน หรือผีฟ้าพญาแถน และผีไม่ดีที่มาสร้างความเดือดร้อนให้ลูกหลาน ธุงใย หรือธงใยแมงมุม จึงมีสถานะเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ปกป้องคุ้มครองภัยจากผีไม่ดีอีกด้วย ครั้นเมื่อพุทธศาสนาแพร่มาถึงดินแดนนี้ ธุงใยถูกเชื่อมโยงจากลัทธิถือผี มาเป็นสิ่งศักดิ์สิทธ์ปกป้องคุ้มครองพระพุทธศาสนา อย่างบุญผะเหวดในวันนี้ จึงมีธุงใยประดับตามจุดต่างๆ โดยรอบ

            รวมถึงเป็นกุศโลบาย ให้ชาวพุทธยึดมั่นในพระธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้า ด้วยการปลูกฝังลูกหลานผู้ไทช่วยกันถักทอธุงใย แล้วสายใยจะนำเราเข้าถึงรสพระธรรม อานิสงค์จากการประดิษฐ์ธุงใยแมงมุมถวายเป็นพุทธบูชา คือการได้ยึดเกาะสายใยนี้สู่ภพแห่งพระศรีอริยเมตไตรยที่ทุกคนใฝ่ฝันหา กล่าวได้ว่า คติความเชื่อเรื่องธงใยแมงมุมเป็นการผสมผสานลัทธิถือผีเข้ากับคำสอนในพระพุทธศาสนานั่นเอง

            ศาสตราจารย์พิเศษ ดร.ชลธิรา สัตยาวัฒนา ผู้เชี่ยวชาญประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมชนชาติไท/ไต (Tai / Dai) เสนอความเห็นไว้ในบทความ “แมงมุมตีอกชักใย ใช่ใครอื่นไกล” ตีพิมพ์ในนิตยสาร “ทางอีศาน” ฉบับที่เดือนกุมภาพันธ์ ๒๕๖๕ ไว้อย่างน่าสนใจว่า

            ในปฏิทินจีนสมัยโบราณ ระบุว่าคืนวันที่ ๗ เดือน ๗ จะมีพิธี “ขอพรกับแมงมุม” โดยแต่ละครอบครัวจะจับแมงมุมตัวเล็กมาใส่ผอบ พร้อมกับวางผลไม้ชิ้นเล็กๆ ไว้ในผอบ ก่อนปิดฝาให้สนิท แล้วขอพร พอเช้าวันรุ่งขึ้นก็เปิดฝาออกเสี่ยงทาย ถ้ามีใยแมงมุมมาก ก็ได้รับพรมาก ถ้ามีใยแมงมุมน้อย ก็ได้พรน้อย ถ้าแมงมุมตาย ไม่มีใยเลย ก็ไม่ได้รับพร ทั้งนี้เพราะชาวจีนเชื่อว่าแมงมุมในผอบ เป็นแมงมุมวิเศษ ทอใยสีรุ้งเชื่อมฟ้ากับดิน ผู้คนไป-มาระหว่างดินกับฟ้าได้ด้วยความมานะถักใยของแมงมุม

            ในขณะที่ชาวไทดำเมืองแถน หรือเดียนเบียนฟู ในเวียดนามตอนเหนือ เชื่อว่า แมงมุม เป็นตัวแทนของ “ผีบรรพชนต้นด้ำ” เป็นแถนฟ้าอยู่บนสวรรค์ทำหน้าที่ทอใยเมือง คือการสานก่อบ้านให้กลายเป็นเมือง จึงปรากฏคำว่า ใย / โยงใย / ใยเมือง / หยากไย่ เป็นคำที่ยังใช้กันอยู่ในภาษาชนชาติไท/ไต และคนไทยในประเทศไทยตราบจนวันนี้

เอกสารอ้างอิง

• หนังสือ ผู้ไทลูกแถน  โดย สุเทพ ไชยขันธุ์ สำนักพิมพ์สุขภาพใจ พ.ศ.๒๕๕๗
• เว็บไซต์ มิวเซียมสยาม www.museumthailand.com/th