นิตยสารอนุรักษ์ ฉบับที่ 69
เรื่อง: กาญจนา หงษ์ทอง
ภาพ: Shutterstock, กาญจนา หงษ์ทอง
ในประเทศโปแลนด์มีหมู่บ้านแห่งหนึ่งที่นักเดินทางเรียกกันว่า “หมู่บ้านจิตรกร” ที่นี่คือ หมู่บ้านซายีเพียะ (Zalipie) หมู่บ้านเล็กๆ ที่แสนสงบ ลองเข้าไปเดินเล่นเตร็ดเตร่อยู่ในหมู่บ้านนี้สักชั่วโมง คุณจะรู้เลยว่า เป็นช่วงเวลาที่จะได้สัมผัสกับความสงบอย่างแท้จริง
หมู่บ้านนี้เป็นหมู่บ้านโบราณเล็กๆ ตั้งอยู่ทางตะวันออกเฉียงใต้ของโปแลนด์ อยู่ในเขตจังหวัดเลสเซอร์โปแลนด์ (Lesser Poland) หากมาจากเมืองหลวงอย่างวอร์ซอ (Warsaw) อาจจะไกลหน่อย แต่ถ้ามาจากเมืองคราคูฟ (Krakow) ซึ่งหากออกไปเกือบ ๗๐ กิโลเมตร จะใช้เวลาประมาณชั่วโมงเศษๆ เท่านั้น
นอกจากความสงบที่ทุกคนสัมผัสได้เมื่อแรกพบ เชื่อเถอะว่าคุณจะเผลออมยิ้มมุมปาก เมื่อเห็นบ้านน่ารักๆ เกือบ ๓๐ หลัง มีภาพวาดบนฝาผนังบ้านอย่างงดงาม งานแบบนี้เขาเรียกกันว่า Folk Art ศิลปะพื้นบ้านตามแบบฉบับของชาวโปแลนด์ ซึ่งเกิดขึ้นตั้งแต่ช่วงปี ค.ศ. ๑๙๔๐ หลังจากนั้นก็ถือเป็นธรรมเนียมปฏิบัติกันมานานนับศตวรรษ
แรกเริ่มเดิมทีเขาไม่ได้วาดบนผนังบ้านแบบนี้ แต่ทุกอย่างเริ่มจากห้องครัว เพราะในอดีตการทำครัวใช้เตาถ่าน ทำให้เกิดคราบเขม่าเกาะอยู่ตามผนังและเพดานบ้าน จนทำให้บ้านเปลี่ยนสีไปจนไม่น่าอยู่ บรรดาแม่บ้านก็พากันคิดว่าจะทำยังไงดีที่จะทำให้บ้านกลับมาน่าอยู่อีกครั้ง ก็เริ่มจากลองกำจัดคราบเขม่าด้วยน้ำมะนาวและออกแบบปล่องควันใหม่ ตอนนั้นมีแม่บ้านชื่อ เฟลิคยา พบว่าผนังบ้านเรียบๆ ที่แม้ดูสะอาดสะอ้าน แต่กลับไร้สีสันชวนมอง จึงเกิดความคิดจะปกปิดร่องรอยของคราบเขม่าควันเหล่านี้ด้วยการทาสีทับลงไป แล้วเริ่มวาดดอกไม้สวยๆ มีสีสันลงบนกำแพงสีขาวเหล่านั้น เพื่อให้บ้านดูสดใสและสวยงามมากขึ้น
จากห้องครัวเริ่มขยับขยายไปสู่ผนังด้านในบ้านและนอกบ้าน แล้วไปรอบๆ บ้านก่อน เช่น พวกกระถางต้นไม้ บ่อน้ำ เรียกว่าทุกอย่างในบ้านเป็นลวดลายดอกไม้หมด โดยในส่วนของแปรงทาสีนั้นทำจากขนหางวัว ส่วนสีทำจากนมวัวผสมกับผงสีย้อมผ้า ทุกวันนี้แม่บ้านเฟลิคยาได้รับการยอมรับให้เป็นศิลปินที่มีชื่อเสียงของหมู่บ้าน ปัจจุบันบ้านของเธอได้รับการอนุรักษ์ไว้เป็นพิพิธภัณฑ์พื้นบ้านซึ่งมีผู้สนใจเดินทางมาเยี่ยมชมจำนวนมากทุกปี
และจากบ้านแรกที่ทดลองทำแล้วสวยงาม จากนั้นบ้านทุกบ้านจึงลงแรงลงมือพากันระบายสีบ้านของตนด้วยลวดลายที่ชื่นชอบ ส่วนใหญ่จะเน้นไปที่ลายดอกไม้สารพัดสีสัน จนใครต่อใครมาเห็นเป็นต้องอมยิ้มให้หมู่บ้านแสนน่ารักแห่งนี้ ยิ่งเดี๋ยวนี้หมู่บ้านซายีเพียะถูกโปรโมตให้เป็นหมู่บ้านที่ได้ชื่อว่าน่ารักที่สุดแห่งหนึ่งของประเทศโปแลนด์ ทำให้นักท่องเที่ยวยิ่งอยากเดินทางมาเพื่อสัมผัสหมู่บ้านแห่งนี้ ทำให้ลวดลายดอกไม้ยิ่งขยับขยายไปประดับไว้ในโรงนา โบสถ์ เฟอร์นิเจอร์ เครื่องใช้ไม้สอย ยุ้งฉาง กำแพงรั้ว บ้านสุนัข เล้าไก่ โรงเลี้ยงม้า สะพาน ไม่เว้นแม้แต่ถังยะ รูปดอกไม้ที่เห็นจะเป็นดอกไม้ที่มีรูปแบบเฉพาะของหมู่บ้านแห่งนี้ เกิดจากจินตนาการและตำนานพื้นบ้าน ซึ่งเขาจะไม่ทิ้งไว้แบบนี้ เพราะบ้านทุกหลังจะมีการทาสีใหม่ทุกปี นั่นทำให้เราจะรู้สึกว่าบ้านทุกหลังดูใหม่มาก เพราะมีการเปลี่ยนทุกปีนั่นเอง
และเมื่อหมู่บ้านซายีเพียะเริ่มมีชื่อเสียงมากขึ้น ในปี ค.ศ. ๑๙๔๘ โปแลนด์ก็ได้จัดการแข่งขันวาดภาพบนฝาผนังบ้าน เพื่อหาว่าใครจะสามารถวาดเขียนหรือระบายสีบ้านได้สวยที่สุด จากนั้นในปี ค.ศ. ๑๙๖๕ การแข่งขันดังกล่าวก็ได้กลายมาเป็นงานประจำปีของหมู่บ้านไปโดยปริยาย เรียกเทศกาลนี้ว่า “Feast of Corpus Christi” ซึ่งมีขึ้นทุกวันที่ ๑๑ มิถุนายน
สาเหตุที่จัดขึ้นในช่วงซัมเมอร์ของทุกปี เพราะเป็นช่วงที่ทุกคนจะว่างเว้นจากการเพาะปลูก จึงสามารถมาร่วมงานแข่งขันวาดลวดลายดอกไม้บนผนังบ้านได้ จนทุกวันนี้กลายเป็นประเพณีสำคัญ แม้แต่ลูกหลานของชาวบ้านที่ย้ายไปออกทำมาหากินในเมืองใหญ่ ก็จะกลับมาร่วมงานและร่วมเฉลิมฉลองในช่วงนี้กันด้วย จนกลายเป็นประเพณีสืบเนื่องกันมามากกว่าหนึ่งศตวรรษ ในปัจจุบันพอถึงช่วงเทศกาลก็จะมีนักท่องเที่ยวมาร่วมงานเยอะมาก
ไม่น่าเชื่อว่าจากหมู่บ้านเล็กๆ อันแสนสงบ ทุกวันนี้ถูกขึ้นทำเนียบหมู่บ้านแสนเสน่ห์ที่มีความกลมกล่อมกลมกลืนระหว่างศิลปะ วัฒนธรรม ธรรมชาติ โดยเฉพาะคนรักศิลปะหากได้ไปเยือนโปแลนด์ ก็ไม่ควรพลาดไปเยือนหมู่บ้านซายีเพียะสักครั้ง
About the Author
