ภาพถ่ายโบราณ บันทึกแห่งกรุงสยาม

ในวันเดียวกันนี้ ทอมสั่นได้บันทึกภาพพระบรม ฉายาลักษณ์รัชกาลที่ ๔ ในฉลองพระองค์สักหลาดสีน้ําเงินเข้ม ปักดิ้นเลื่อมทองสายเครือเถาอย่างฝรั่งแบบจอมพลฝรั่งเศส อีกภาพเป็นพระบรมฉายาลักษณ์แบบประทับเบี่ยงพระองค์ ณ บริเวณลานหน้าพระที่นั่งอนันตสมาคมในหมู่พระที่นั่ง อภิเนาว์นิเวศ พระบรมมหาราชวัง ที่เห็นซุ้มของชั้นล่าง พระที่นั่งฯ เป็นลายปูนปั้นนูนต่ำรูปหมู่ของทหารรักษาพระองค์ ที่ใส่หมวกทรงสูง

ภาพส่าคัญที่หาชมยากคือ พระฉายาลักษณ์สมเด็จฯ เจ้า ฟ้าจุฬาลงกรณ์ ก่อนโสกันต์ อยู่ในฉลองพระองค์เต็มตามแบบ ราชกุมาร และรูปสามเจ้านายที่หน้าพระที่นั่งอนันตสมาคม ในพระบรมมหาราชวัง ได้แก่ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้า จุฬาลงกรณ์ ฉายกับสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าภาณุรังสี สว่างวงศ์ และพระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าเกษมสันต์โสภาคย์ซึ่งต่อมาช่างภาพทอมสันได้ถ่ายภาพงานพระราชพิธีโสกันต์ ของสมเด็จฯ เจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์ด้วย

ยังมีภาพ “เจ้านายน้อย” หม่อมเจ้าหญิงในกรมหมื่นอลง กฎกิจปรีชา ในฉลองพระองค์แบบราชกุมารี ประทับบนตั่งไทย ที่ได้อิทธิพลแบบจีนมาจากรัชกาลที่ ๓ ภาพนี้สื่อถึงความเป็น เจ้าขุนมูลนายที่ต้องมีข้ารับใช้หรือทาสหมอบอยู่ใกล้เจ้านาย ภาพนี้ต่อมาภายหลังได้มีการตีพิมพ์อย่างแพร่หลายในแบบภาพเขียนเป็นภาพลายเส้น

ภาพที่สะท้อนถึงสภาพสังคม สภาพบ้านเมืองและการ ปกครอง เช่น ภาพผู้ชายพายเรือ ภาพเด็กชายชาวสยาม พระ ภิกษุถือตาลปัตร พระสงฆ์กับลูกศิษย์ ภาพคณะโขนละครโรง ใหญ่ ตัวละครพระและนาง ภาพช้างเผือกในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวกับคชบาลบนหลังช้างกําลังฝึกให้ช้าง หมอบ ภาพเรือพระที่นั่งอนันตนาคราช ภาพ ช่างภาพ ทอมสันถ่ายโดยใช้ฟิล์มกระจก 6 ชิ้น ถ่ายแล้วมาต่อกันได้ อย่างสนิท ภาพนี้คงถ่ายเมื่อรัชกาลที่ ๔ เสร็จการพระราชพิธี แล้ว จึงโปรดเกล้าฯ ให้ถ่ายเรือพระที่นั่งตอนที่อยู่ในคลอง และเรือจอดอยู่ มองเห็นฉากหลังของริมคลองในสมัยนั้นว่า เป็นเรือนไทยไม้หรือเรือนแพ หลังคามุงจาก มีร้านรวงขายสินค้า แม่ค้าสวมงอบพายเรือขายของด้วย

ภาพสําคัญที่หาชมยากคือพระฉายาลักษณ์สมเด็จฯ เจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์ ก่อนโสกันต์ อยู่ในฉลองพระองค์เต็มตามแบบ ราชกุมาร และรูปสามเจ้านาย ที่หน้าพระที่นั่งอนันตสมาคม ในพระบรมมหาราชวัง ได้แก่ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้า จุฬาลงกรณ์ ฉายกับสมเด็จพระเจ้า ลูกยาเธอ เจ้าฟ้าภาณุรังสีสว่างวงศ์ และพระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้า เกษมสันต์โสภาคย์

ภาพพระนครและหัวเมืองถ่ายทอดสภาพบ้านเมืองไทยสมัยก่อน ภาพที่น่าสนใจอื่นๆ ได้แก่ ภาพมุมกว้างเกาะ รัตนโกสินทร์และแม่น้ําเจ้าพระยา ภูมิทัศน์ วัดวาอาราม เพนียดคล้องช้าง พระภิกษุสงฆ์ พวกคนแคระกับวัดใน พระนครศรีอยุธยา และสะพานจอมเกล้า จังหวัดเพชรบุรี

ภาพถ่ายทําหน้าที่บอกเล่าทุกเหตุการณ์ ทุกรายละเอียด สะท้อนถึงศิลปวัฒนธรรม อารยธรรม ความคิด ความเป็นอยู่ ของผู้คนยุคก่อน ที่คนยุคนี้ใคร่รู้ใครเห็น